Modibo Keita
Modibo Keita (bangera Juwin tle 4, san 1915 - ka fatu mɛ tile 16, san 1977). Mali jamana-kuntigi (1960 - 1968) ani Mali Faraɲwankan fangaɲɛma fɔlɔ don. Aka politik taabolo ye farafina jamayali.
Deminsɛnya
[yɛlɛma | modifier le wikicode]A bangera Bamako kura, Bamako, Fransi Sudan faaba o wati la. Modibo bɔra silame du kɔnɔ. A y'aka kalan kɛ École normale supérieure kalanso la Dakar. Aka kalan kuncera o kalanso in na kasɔrɔ a ye kalandenw la fɔlɔ ye. San 1936 daminɛ la, a ye mɔgɔkalan baara dadɔ Bamako, Sikaso, Tumutu.
Politik baaraw
[yɛlɛma | modifier le wikicode]Modibo Keita donna jɛkulutɔn caman na. San 1937, ani Wezin Kulibaly jɛra ka Faransi Tilebi Farafina Karamɔgɔw ka Faraɲwankan sigi sen kan.
San 1943, a ye kunnafoni sɛbɛ sintin "Kenedugu ɲɛ"(l'oeil de Kénédougou) min bɛ marabaa lagoshi. O kɔlɔlɔ ye kaso la don s'a ma dɔgɔkun saba kɔnɔ san 1946 Kɛnɛya Kaso (Prison de la santé) Paris. San 1945, Modibo Keita y’a kan bɔ wasadenya nɔfɛ Fanga Nanni na n’a lapasabaw ka demen ye ani Sudan Bejefanga Tɔn (RDA). Taalen kɔfɛ o san kelen na, Mamadu Konate y’aka tɔn sintin Sudanka Kulu min yɛlɛmara ka kɛ Sudan Faraɲwankan.
Politikiko ɲanamaya
[yɛlɛma | modifier le wikicode]ɔktobrukalo san 1946, Afrikiden Bɛjɛfanga Lajɛ (RDA) sintinra Bamako min ɲɛmɔgɔya dira Feliks Hufuet Buwaɲi ma. Modibo Keita kɛra RDA Gundotigi ye Franse Sudan kɔnɔ. San 1948, kalatara a ye ka kɛ Franse Sudan foroba ladiliba ye. San 1956, kalatara a ye ka kɛ Bamako Mɛri ye kasɔrɔ ka kɛ wasaden ye Franse ka Faso Blonba la. A kɛra jamana ka Gundotigi ye Moris Buje-Monuri ni Feliks Gayar ka fanga kɔnɔ. Modibo Keita kɛra Mali Faraɲwankan ka blonba sigisan kura Kuntigi ye Juyekalo tile 20, san 1960, min tun bɛ kafolikɛ Franse Sudan na ani Senegal. Talen ɲɛ, Senegal y’i kun fori kabɔ Faraɲwankan na.
Mali jamanakuntigiya
[yɛlɛma | modifier le wikicode]
Faraɲwankan yurilen kɔ, RDA ye Sudanka Jamana ka yɛrɛmahɔnrɔnya dantigɛ ka kɛ Mali Fasojamana. Modibo nara kɛ Mali jamanakuntigi fɔlɔ ye.
Ka kɛɲɛ ni jamajɛya ye, a y’aka jamana ɲɛsin jamajɛya sɔrɔko ma. A y’o daminɛ fɔlɔ ni sɛnɛ ni jago ye, o kɔ, ɔktobrukalo, san 1960, SOMIEX (Maliden ka Labɔli ni Ladonni Cakɛka) min tun bolo falen Mali ka labɔli karajagow la ka fara dilanfɛnw ani balo labɔliw kan (inafo sukaro, te, nɔnɔ mugu) an’u tlacogo jamana kɔnɔ. Mali wari sigira sen kan san 1962. Gɛlɛya dulonnen labolicogo la wolora warijashi dantɛmɛnɛn la min ma diya dugudenw ye, krɛnkrɛnneya la, sɛnɛkɛlaw ni jagokɛlaw. Katun, Modibo Keita tun yelen Kelenyalen Jamanaw (USA) bolo jamajɛyatigi ye, Modibo y’a bɔgɔrɔdɔn u ye k’a b’a fɛ teriyajuru ɲuman ka saman a ni Washinton cɛ. Setanbrukalo, san 1961, a y’a kunda Amerika kan ani Ahmed Sukarno u ni Jamanakuntigi Jɔn F. Kenedi ye ɲwan ye. O kɔfɛ, a ye Kenedi mina ka kɛ a teri ye.
Politiko bunakun kan, Modibo Keita toliyara a sinaw donnina kaso la Fili Dabo Sosoko b’o la. Kaata san 1967, a ye yɛlɛmaba wale boloda ni jamana sariyabaju dlonni ye ani sintinni Faso Jɛkulu Yɛlɛmaba Lakanali kama (CNDR). Milisiw ka dantɛmɛ walew ka fara Sefa wari jashili kan ye foroba nisɔgɔya sababuya.
Nowanbru tile 19, san 1968, Kɛlɛtigi Musa Trawere ye Modibo Keita ka fanga dafri ani k’a bla kaso la Kidal.
Modibo Keita sara kaso la Mɛkalo, tile 16, san 1977.
